Geometrik Örüntüye Dayalı Mukarnasların Tasarım Süreçlerinin Hesaplamalı Araçlar Geliştirilerek Çözümlenmesi #KHAStaAraştırıyoruz

Dijital araçların kullanımının yaygınlaştırılması ve teknoloji alanında yetkin mimarlar, tasarımcılar ve araştırmacıların yetiştirilmesi için öncülük eden “Geometrik Örüntüye Dayalı Mukarnasların Tasarım Süreçlerinin Hesaplamalı Araçlar Geliştirilerek Çözümlenmesi” başlıklı projenin yürütücülüğünü Kadir Has Üniversitesi Mimarlık Bölüm Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Sabri Gökmen üstleniyor. Proje, Anadolu Selçuklu dönemine ait kültürel miras yapılarında kullanılan bir bezeme türü olan “mukarnas”ın, hesaplamalı araçlarla analiz edilerek günümüz teknolojisiyle tekrar yorumlanmasını ve üretilmesini kolaylaştıracak bir araştırma ve üretim altyapısı sunmayı amaçlıyor.

Teknoloji alanında kalkınmakta olan ülkemizde dijital araçların kullanımının yaygınlaştırılması ve bu alanda donanımlı akademisyen, araştırmacı, mimar ve tasarımcıların yetiştirilmesi için güncel projeler ve yeni metotların geliştirilmesi gerekiyor. Kadir Has Üniversitesi Mimarlık Bölüm Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Sabri Gökmen’in yürütücülüğünü üstlendiği “Geometrik Örüntüye Dayalı Mukarnasların Tasarım Süreçlerinin Hesaplamalı Araçlar Geliştirilerek Çözümlenmesi” başlıklı TÜBİTAK projesi, bu ihtiyaca cevap veriyor.

Projenin ortaya çıkışı kültürel miras alanında zengin bir altyapıya sahip olan ülkemizdeki tarihsel yapıların korunması için gerekli dijital veri ve analizlerin saptanmasının yanı sıra, ileri tasarım araçları ve üretim yöntemlerinin hesaplamalı olarak geliştirilmesine ve günümüze aktarılmasına odaklanıyor. Projenin disiplinlerarası bakış açısıyla bu alanda öncülük etmesi ve ileride hazırlanacak daha geniş kapsamlı projelere örnek teşkil etmesi düşünülüyor.

TÜBİTAK ARDEB (SOBAG) 3501 Kariyer Geliştirme Programı tarafından desteklenen ve toplam bütçesi 358 bin TL olan proje, 1 Ekim 2019 – 1 Ağustos 2021 tarihleri arasında çalışmalarını sürdürdü. 22 ay süren projede Dr. Gökmen’le birlikte 1 araştırmacı ve 4 yüksek lisans bursiyeri olmak üzere toplam 6 kişi görev aldı.

Anadolu Selçuklu dönemine ait kültürel miras yapılarında yaygın olarak kullanılan, İslami bir bezeme türü olan “mukarnas”ın hesaplamalı araçlarla analiz edilmesi ve günümüz teknolojisiyle tekrar yorumlanmasını ve üretilmesini kolaylaştıracak bir araştırma ve üretim altyapısı sunmayı amaçlayan proje kapsamında kültürel miras çalışmaları için geliştirilen yöntemler ele alındı; fotogrametri, analiz, dijital modelleme ve hesaplamalı çözümleme gibi güncel yöntemler birbirine entegre edilerek Anadolu Selçuklu dönemine ait Kayseri ve Sivas’ta bulunan 22 farklı mukarnas yapısı incelendi.

Projenin en çarpıcı bulgusu 13. yüzyıla ait tarihsel yapılarda var olan geometrik tasarım altyapısının, hesaplama, simetri ve büyüme içeren estetik bir bezeme sistemi tariflediği ve bu sistemin farklı parametrik kurallar kullanılarak analiz edilen yapılardaki varyasyonları hesaplamalı olarak modelleyen bir algoritma ortaya çıkarması oldu.

Bu yöntemle yapılan analizlerle 2 adet makale Journal of Computing and Cultural Heritage (JOCCH) dergisine gönderildi. Makalelerden biri kabul edildi, diğeri ise hakemler tarafından değerlendirilme aşamasında yer alıyor. Proje kapsamında 22 Haziran 2021 tarihinde “Dijital Mirasta Dirençlilik: Teknoloji, Tarih ve Tasarım Kesişiminde Araştırmalar” (Resilience in Digital Heritage: Research at the Intersection of Technology, History and Design) başlıklı uluslararası bir sempozyum organize edildi ve projenin çıktıları ile kültürel miras alanındaki güncel araştırmalar, alandaki uzmanlarla paylaşılarak tartışıldı. Ayrıca ulusal bir konferans olan MSTAS (Mimaride Sayısal Tasarım) kongresinde bir bildiri yayınlanarak 13 öğrencinin katıldığı bir çalıştayda hesaplamalı tasarım araçları geliştirildi.